In het najaar van 2022 wordt in de historische garnizoensstad Leopoldsburg het nieuwe museum Liberation Garden geopend. Hiervoor wordt het Chinees paviljoen, een markant militair gebouw uit de 19de eeuw, getransformeerd tot een belevingsmuseum over WO II en over de garnizoensstad Leopoldsburg. Het historisch paviljoen wordt uitgebreid met een nieuwbouw die architecturaal aansluit bij het unieke militaire erfgoed in de omgeving.
Aangezien de geplande eerstesteenlegging van Liberation Garden in maart 2020 vanwege de coronapandemie niet is kunnen doorgaan, organiseerde de gemeente op vrijdag 10 september 2021 een symbolische ‘tussentijdse’ steenlegging, voor alle partners en stakeholders. Dit evenement vond plaats in de Villa Astrid in Leopoldsburg. Hier werd een stand van zaken gegeven over het project en werd het nieuwe logo voor de eerste keer gepresenteerd.
Om het museum te realiseren krijgt de gemeente financiële steun van verschillende partners: de Vlaamse Overheid, de provincie Limburg, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (Interreg) en de Nationale Loterij. Het War Heritage Institute, het erfgoedinstituut van Defensie, ondersteunt met collectie en promotie. Het is enkel dankzij deze partners dat dit bijzondere project gerealiseerd kan worden.
Burgemeester Marleen Kauffmann: “Al in 2013 zijn we begonnen met dit ambitieuze project. Nu, 8 jaar later, zijn we, na jarenlang hard werken en met de medewerking van heel veel lokale mensen, eindelijk begonnen met de bouw. We hebben wat vertraging gekend vanwege de coronapandemie, maar normaal gezien kunnen we in het najaar van 2022 definitief openen. Voor de gemeente is dit een heel belangrijk project. Enerzijds om het bijzondere verhaal van de garnizoensstad Leopoldsburg en WO II te bewaren voor de toekomst, anderzijds om nieuwe kansen te creëren voor de toeristische sector, voor de handel en voor de horeca in Leopoldsburg. Na de opschorting van de dienstplicht in de jaren ’90 heeft onze gemeente zware economische klappen gehad. Liberation Garden moet ertoe bijdragen dat de gemeente terug kan opleven en uitgroeit tot een echte economische hefboom voor Leopoldsburg.”
Een bovenlokaal verhaal: Garnizoensstad Leopoldsburg en de ‘Oosthoek van WO II’
Liberation Garden zal niet alleen een hefboom zijn voor Leopoldsburg maar voor heel Limburg en daarbuiten. Garnizoensstad Leopoldsburg is immers sinds haar ontstaan onlosmakelijk verbonden met het leger. Hierdoor leefde Leopoldsburg steeds op het ritme van de wereldgeschiedenis en ontving het meer dan één miljoen miliciens. Dankzij deze geschiedenis als opleidingskamp is Leopoldsburg een plaats met een grote naamsbekendheid. Maar Leopoldsburg en de regio speelden ook tijdens WO II een bepalende rol in het verloop van de oorlog in West-Europa. WO II heeft dan ook talrijke sporen achtergelaten in Limburg, zoals de voormalige Britse hoofdkwartieren in Hamont-Achel en Zonhoven, Joe’s Bridge in Lommel, het vliegveld van Kleine Brogel, … Bovendien liggen in straal van een uur wandelen, fietsen of rijden vanuit Liberation Garden, zo’n 100 000 oorlogsslachtoffers van 14 verschillende nationaliteiten begraven.
Al deze sites zijn stille getuigen van de enorme impact die de oorlog in deze streek had. Momenteel zijn veel van deze plaatsen nauwelijks ontsloten, bestaat errond weinig thematische samenwerking en wordt het niet voldoende toeristisch uitgespeeld. Door Liberation Garden uit te bouwen tot een ‘gateway’, een toegangspoort tot de ‘Oosthoek van WO II’, wordt het de toeristische uitvalsbasis om WO II-plaatsen in de provincie en de ruimere regio te ontdekken. Ook het succesvolle natuurtoerisme in de regio krijgt een extra dimensie door de combinatie van uniek militair erfgoed en een stuk geschiedenis dat nooit vergeten mag worden.
Gedeputeerde van Toerisme en Erfgoed Igor Philtjens: “De scope van Liberation Garden is uiteraard breder dan enkel Leopoldsburg. Op kruissnelheid zal Liberation Garden hét verbindend element zijn om het bijzondere oorlogserfgoed van de ruimere regio en na verloop van tijd heel Limburg verder te ontsluiten. Door die verbinding wordt een totaalbeleving gecreëerd. Een beleving die niet alleen informerend is, maar ook zorgt voor beklijvende herinneringen en bezoekers aanzet tot reflectie. Vandaar dat we met de provincie overtuigd zijn van de kracht en de slaagkansen van de regionale profilering als de ‘Oosthoek van WO II’. Dat moet de komende jaren uitgroeien tot een begrip in het herdenkingstoerisme. Een belangrijke stap daarin is de ontwikkeling van een nieuw – uniek voor België – toeristisch fietspad dat vanaf 2022 Liberation Garden zal verbinden met de Duitse militaire begraafplaats in Lommel en dat langs de operationele schietvelden van het leger passeert. Op die manier draagt erfgoed bij aan de realisatie van nieuwe toeristische producten en wordt een nieuw sterk thema toegevoegd aan het toeristisch aanbod in Limburg. Door het aantrekken van bezoekers uit niet enkel de eigen streek, maar ook uit heel Vlaanderen en ver daarbuiten zal dit positieve economische effecten genereren voor het dag- en verblijfstoerisme en voor het Limburgs toeristisch ondernemerschap.”
Het verhaal
Er is geen betere plaats in Vlaanderen dan het reusachtige Kamp van Beverlo in Leopoldsburg om het bezettingsverhaal uit WO II te vertellen. Tijdens WO II trainden er niet alleen duizenden Duitse troepen in het militaire kamp, maar werden er tegelijk ook talloze politieke gevangenen vastgehouden en op een geheime plaats geëxecuteerd. Ondertussen liep het verzet grote risico’s door alles naar Londen te seinen.
De grote kanalen rondom Leopoldsburg bieden dan weer een unieke kans om het bevrijdingsverhaal te vertellen. In september 1944 bood de Duitse bezetter voor het eerst sinds de landing van de geallieerden in Normandië weer hevig verzet aan de zogenaamde Kempische kanalen om te vermijden dat de geallieerde bevrijders hun thuisland zouden bereiken. Door hevige gevechten, van Hechtel tot Geel, liep de bevrijding van West-Europa vast rond Leopoldsburg en werden de kansen om de oorlog snel te beëindigen steeds kleiner. Om het naziregime toch vóór Kerstmis 1944 op de knieën te krijgen, werd een gewaagd plan gelanceerd: Operatie ‘Market Garden’. Doel: Arnhem aan de Rijn. Startplaats: Leopoldsburg. Het mislukken van dat offensief had opnieuw zware gevolgen voor de streek rond Leopoldsburg waar de geallieerden nu massaal inzetten op het lange eindoffensief tegen Duitsland vanop de grond en vanuit de lucht.
Minister Wouter Beke: “WO II was de meest destructieve oorlog die de mensheid ooit gekend heeft. Het was een oorlog waarin hele bevolkingsgroepen gestigmatiseerd, uitgesloten en op industriële schaal uitgeroeid werden. Het nieuwe museum Liberation Garden in Leopoldsburg moet er in de eerste plaats mee voor zorgen dat de herinnering aan WO II doorgegeven wordt aan de volgende generaties. Het moet helpen om het verleden relevant te houden voor de generaties van morgen. Want een museum over WO II heeft enkel bestaansrecht als het ook iets vertelt over de wereld vandaag. De belangrijkste boodschap van het museum is dat democratie en mensenrechten uiterst kwetsbaar zijn, en nooit verworven. Kijk maar naar wat er nu allemaal in de wereld gebeurd.”
Beleving
Liberation Garden neemt je mee in de turbulente geschiedenis van WO II. Dit verhaal brengen we tegen de achtergrond van de historische garnizoensstad Leopoldsburg. Als bezoeker beleef je het spannende verhaal van WO II, op een manier die jong en oud aanspreekt. Je maakt de gevaren mee van een vijandelijke bezetting, stapt in de schoenen van de langverwachte bevrijders, moet dekking zoeken tijdens een bombardement en zit plots midden tussen de officieren tijdens de briefing van een gewaagde militaire operatie. Als klap op de vuurpijl vlieg je mee naar de Rijn in een heuse Spitfire, in een waanzinnige virtual reality-beleving. Tijdens je bezoek ontmoet je ook historische personages, die hun verhaal vertellen als je hun hand aanraakt. Liberation Garden brengt je letterlijk en figuurlijk ‘in touch with history’.
Historicus Dr. Peter Schrijvers: “De voorbije jaren hebben we, samen met een enthousiast team van ervaren ontwerpers en museumbouwers, de unieke kans gehad om een volledig nieuw museum te ontwikkelen. De grote uitdaging was om de gevoelige thema’s en verhalen van WO II op een toegankelijke en belevingsvolle wijze tot leven te brengen voor een groot publiek. Dit doen we door op een eigenzinnige, multimediale en genuanceerde manier de pakkende verhalen te vertellen van ‘gewone mensen in buitengewone omstandigheden’. De beleving is meeslepend, spannend en vaak aangrijpend, maar nooit vrijblijvend. Onze bijzondere dank gaat uit naar iedereen die ons geholpen heeft om verhalen, getuigenissen en collectiestukken samen te brengen. Ook de steun van het War Heritage Institute is cruciaal geweest. Zij ondersteunen het project met belangrijke collectiestukken, leveren advies en zullen in de toekomst mee de promotie voeren. Bovendien krijgen we een belangrijke plaats in het nieuwe netwerk ‘Belgium, battlefield of Europe’, waarin Leopoldsburg een belangrijke partnersite wordt.”
Een internationaal project met een groot lokaal draagvlak
Liberation Garden speelt een pioniersrol in de ontwikkeling van het thema WO II in Limburg en Vlaanderen. Niet enkel Leopoldsburg, maar ook de provincie Limburg, de Kempen en bij uitbreiding Vlaanderen, speelden een belangrijke rol in de eindfase van de oorlog in het westen, met bv. de Slag om de Kempische Kanalen en de Slag om de Schelde. Deze verhalen zijn momenteel nauwelijks ontsloten, waardoor (internationale) WO II-toeristen, die bekende plaatsen zoals Normandië, Bastogne en Arnhem bezoeken, Vlaanderen grotendeels links laten liggen. Met de ontwikkeling van Liberation Garden tot een succesvolle toeristische erfgoedattractie creëren we een sterke hefboom om de komende jaren het thema WO II Limburg- en Vlaanderen-breed te ontwikkelen. Op die manier kan de regio zich, in aanloop naar de grote 100-jarige herdenkingen in 2040-’45, profileren als een aantrekkelijke WO II-bestemming en wordt een nieuwe, duurzame toeristische markt aangeboord.
Peter Dewilde: “Vanuit Toerisme Vlaanderen hebben we het project de laatste jaren van nabij zien evolueren tot het voldragen project dat vandaag voorligt. Het thema WO II blijft binnen het toeristisch aanbod in Vlaanderen eerder onderbelicht. Momenteel bezoeken toeristen vaak de bekende ‘Market Garden’-plaatsen in Nederland, om vervolgens rechtstreeks door te steken naar Bastogne (Ardennenoffensief). Leopoldsburg ligt pal tussen deze grote attracties in, waardoor het mogelijk moet zijn om een deel van deze bezoekersstroom om te leiden naar Liberation Garden. Liberation Garden wordt het eerste Vlaamse ankerpunt op de succesvolle Liberation Route Europe, die de bevrijding van Europa volgt. Maar minstens even belangrijk is het grote lokale draagvlak. De meeste inwoners van Leopoldsburg hebben, rechtstreeks of onrechtstreeks, wel een band met het leger en het militaire thema. In Liberation Garden word je begeesterd door lokale ambassadeurs die gepassioneerd zijn door het thema en deze passie ook kunnen overbrengen naar de bezoekers. Dit geeft een warme, authentieke en charmante dimensie aan het museum, wat perfect aansluit bij de toekomstvisie van Toerisme Vlaanderen.”