De Voerstreek, gelegen in het groene hart van de Euregio Maas-Rijn, is een streek met een sterke identiteit. Dit stukje Vlaanderen behouden en versterken waar mogelijk is een hele uitdaging, want dit unieke landschap staat ook hier ernstig onder druk. Samenwerking over alle beleidsniveaus en beleidssectoren heen, via een gebiedsgerichte aanpak, is daarbij een must.
Drie ministers en drie gedeputeerden komen daarom met hun kabinetsmedewerkers op 8 oktober op bezoek in de Voerstreek. “In ons sectoraal georganiseerde België willen veel verschillende entiteiten graag op dezelfde oppervlakte hun doelstellingen realiseren. Deze doelstellingen komen onze gemeente allemaal ten goede, maar zonder afstemming kunnen ze tot conflicten leiden. Samenwerking tussen de verschillende partijen is daarom cruciaal, zodat het geheel meer is dan de som van de delen. Een sterke en veerkrachtige Voerstreek is een gezamenlijke verantwoordelijkheid,” zegt Joris Gaens, burgemeester van de gemeente Voeren.
Het Voerens landschap behouden en versterken waar mogelijk is de drijfveer van de partners van het samenwerkingsverband Voerstreek, die op 19 december 2017 het Charter “Samen sterk in de Voersteek” ondertekenden. Vlaamse partners (Onroerend Erfgoed, Natuur en Bos, Landbouw- en Visserij, VLM, VMM), provinciale partners, de gemeente Voeren, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, Landelijk Vlaanderen, Natuurpunt en Boerenbond, sloegen toen de handen in elkaar voor een verdergaande gebiedsgerichte samenwerking. Inmiddels staan we ruim 2 jaar verder en wordt de noodzaak voor meer afstemming bevestigd. Complexe regelgeving en generiek beleid dat niet op maat van een specifiek gebied functioneert, leiden soms tot fricties, spanningen tussen sectoren landbouw, natuur en erfgoed en verminderd vertrouwen bij de burger. Een innovatieve aanpak is nodig om doelstellingen rond natuur, waterbeheer, erfgoed en recreatie beter op elkaar af te stemmen en de administratieve last van regelgeving te verminderen.
“We hebben ervaren bij de uitvoering van een project in de Gulpvallei, dat landbouwers graag willen meewerken aan initiatieven om het Voerense landschap te versterken en maatregelen willen treffen op hun percelen die de biodiversiteit, het landschap en het klimaat ten goede komen. Maar het is ook logisch dat landbouwers voor het realiseren van maatschappelijke doelstellingen een billijke vergoeding ontvangen, bijvoorbeeld als zij op een stukje van hun perceel een ecologische verbinding realiseren of bijdragen aan het waterbergend vermogen van het landschap via aanplantingen of waterbuffers. Het institutionele kader om op landschapsniveau een coherent beleid te voeren ontbreekt, de regelgeving wordt ervaren als complex en dat willen we graag aankaarten tijdens het bezoek op 8 oktober,” zegt Christel Cornelissen, gebiedscoördinator Voerstreek bij het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLHV).
Minister Demir: “Het project in het Gulpdal is een goed voorbeeld van wat we met de Blue Deal willen realiseren. Hier wordt er in samenspraak met alle betrokkenen gewerkt aan natuurlijke oplossingen om wateroverlast en erosie tegen te gaan. De aanplant van houtkanten en hagen verbetert de waterinfiltratie in het gebied en zorgt voor ecologische verbindingen. Bovendien wordt zo ook het cultuurhistorisch landschap van de Voerstreek versterkt, wat toerisme en recreatie dan weer ten goede komt. Ik bekijk samen met mijn collega-ministers en de betrokken administraties de mogelijkheden om deze aanpak te faciliteren en op te schalen naar de rest van dit mooie stukje Vlaanderen.”
Een unieke streek verdient een unieke aanpak
De cijfers liegen er niet om: de Voerstreek is een unieke streek en vraagt om een unieke aanpak. Ca. 31% van de oppervlakte van Voeren is Natura2000-gebied, 19% bestaat uit bos, ca. 31% is beschermd landschap of beschermd dorpsgezicht en ca. 63% van de oppervlakte is landbouwgebied. Als je weet dat deze oppervlaktes niet netjes van elkaar gescheiden zijn, maar gedeeltelijk met elkaar overlappen, snap je meteen dat er spanningsvelden kunnen ontstaan tussen natuur, erfgoed en landbouw. Ook in vergelijking met Vlaanderen zien we grote verschillen: gemiddeld 12,3% Natura2000, 10% bos, 4% beschermd landschap of beschermd dorpsgezicht en 46% landbouwgebied.
Het behouden en versterken van dit landschap vertaalt zich dan ook in een aantal ambities, waarvoor we samen de verantwoordelijkheid willen nemen. Het agrarische cultuurlandschap met karakteristieke landschapselementen, waardevolle beekvalleien en topnatuur spelen een belangrijke rol bij het behoud van de biodiversiteit, de leefkwaliteit en het vervullen van klimaatambities. Het is de belangrijkste troefkaart voor het florerend toerisme in de streek. Bovendien is een toekomstgerichte landbouw nodig, die bijdraagt aan maatschappelijke doelstellingen, zoals klimaatadaptatie en -mitigatie, natuurbehoud, landschapsbeheer, erosiebestrijding en het stimuleren van gebruik van streekproducten en korte keten producten.
“Landbouw is een belangrijke partner voor het beheer van de open ruimte,” verzekert minister Crevits, “de landbouwactiviteiten zijn vaak bepalend geweest voor het ontstaan van cultuurhistorische landschappen. Vanuit de bevoegdheid voor Landbouw reiken wij dan ook graag de hand naar alle partners om deze landschappen duurzaam te ontwikkelen in de toekomst.”
Gedeputeerde Inge Moors vult aan: “Het typische Voerense landschap is ontstaan en kan behouden blijven dankzij de inspanningen van de familiale landbouw in Voeren. Deze moeten dan ook alle kansen krijgen om zich verder te ontwikkelen met respect voor de draagkracht van haar omgeving. De Voerense landbouwers zijn echte landschapsbouwers. We vragen dat ze een correcte vergoeding krijgen voor de verschillende diensten die ze leveren aan de maatschappij”
Een geïntegreerde aanpak en samenwerking is noodzakelijk, maar in een grensregio als Voeren is een grensoverschrijdende aanpak ook noodzakelijk. Onze droom van Voeren als landschapspark is daarbij een instrument van onschatbare waarde.
Bert Lambrechts, gedeputeerde Provincie Limburg: “Een erkenning als landschapspark helpt om structureel te blijven samenwerken met de gebiedscoalitie Voerstreek en zo uitvoering te geven aan de gebiedsgerichte werking en de doelen uit het regeerakkoord, zoals het transversaal landschapsbeleid, het Vlaamse Parkenbeleid en de ‘Blue Deal’. Een structurele samenwerkingsvorm en financiering zijn hierbij noodzakelijk.”
Gedeputeerde Igor Philtjens: “Zoals gesteld in ons ‘gastenplan 2020-2025’ gaat Limburg voor meer, maar vooral voor beter toerisme. Gespreid in tijd en ruimte. Een toerisme dat goed is voor iedereen, dat groeikansen biedt aan ondernemers, onze gemeenten beter maakt en de Limburgers meer levenskwaliteit geeft. Wandelen is het ideale middel om die seizoensspreiding en -verlenging te stimuleren. Daarom wordt het centrale toerismethema in 2024-2025 het Limburgse ‘landschap’. Hierin is de Voerstreek met zijn waardevolle wandelnetwerk uiteraard een belangrijke partner.”