Met BKRK – ‘Bokrijk brandmerkt’ – staat Bokrijk aan de vooravond van een sterk vernieuwingsproject. “Bokrijk staat al jaren garant voor de expertiseontwikkeling van ambachten, technieken en de toepassingen ervan in het Openluchtmuseum”, zegt Igor Philtjens, voorzitter van vzw Het Domein Bokrijk en gedeputeerde van Toerisme, Cultuur en Erfgoed. “Met BKRK willen we ook de hedendaagse relevantie van al dat vakmanschap illustreren.” En dat de cross-over tussen ambachtelijke expertise en hedendaagse insteken tot boeiende nieuwe wegen kan leiden, bewijst de lederwedstrijd die Bokrijk afgelopen najaar lanceerde. Vandaag zijn in Bokrijk de drie laureaten van deze wedstrijd in de bloemen gezet.
Het project
Via het project BKRK wil Bokrijk tussen maart 2016 en maart 2018 tien vakmanschappen die hun oorsprong vinden in het vroegere dagelijkse leven op een innovatieve manier in de kijker zetten in de historische huizen in het Openluchtmuseum, onder curatorschap van designer-architect Bart Lens. Dit vanuit een eigentijds perspectief, gebaseerd op de kennis en expertise die Bokrijk rijk is en met respect voor het verleden en het aanwezige erfgoed. Bokrijk trekt zo verder de kaart van het ‘vakmanschap’ en wil een plek zijn waar ontwerper en vakman elkaar ontmoeten én versterken en waar bezoekers een actuele kijk op geschiedenis krijgen. Leren uit het verleden verruimt immers onze blik op de toekomst.
Het totale traject omvat 10 vakgebieden die op dezelfde manier – weliswaar in fases – zullen worden aangepakt: bierbrouwen, brood-, pottenbakken, smeden, textiel, houtbewerking, teut/rondtrekkende handelsreiziger, kruidenier/suikerbakker/chocolatier, imker en leerbewerking. Een afgeleide productlijn BKRK, workshops en educatie maken deel uit van het project.
Geïnspireerd door het verleden
Volledig in lijn met deze optiek lanceerde Bokrijk in het najaar van 2014 een lederwedstrijd voor zowel jonge ontwerpers als gevestigde waarden. Ook de andere vakmanschappen zullen de volgende jaren uitgespeeld worden via een wedstrijd. “In het Openluchtmuseum bestaat er al een hele werking rond leder via demonstraties door lederbewerkers en workshops voor kinderen. De workshop ‘lederbeursje maken’ is trouwens één van de meest succesvolle activiteiten uit het museale aanbod,” aldus gedeputeerde Igor Philtjens. De opdracht van de wedstrijd bestond er uit om een object uit het dagelijkse leven te ontwikkelen en zo dit vakmanschap in al zijn facetten te tonen. Een hedendaagse insteek en aangepaste vormgeving, economische haalbaarheid, duurzaamheid en een referentie naar een authentieke productiemethode zijn sleutelwoorden.
Dat er aan talent geen gebrek is, bewijzen de 16 originele en vaak innovatieve ontwerpen die Bokrijk mocht ontvangen na deze oproep. De jury met vakmensen uit diverse gebieden zoals o.a. Peter Vavedin (Schoenen Ambiorix), Michaël Verheyden (designer) en Veerle Windels (modejournaliste) beoordeelde de inzendingen, elk vanuit zijn of haar eigen expertise.
De drie laureaten van de wedstrijd zijn:
- 1ste prijs: O-binder – Margot Declerck (°1993, uit Herne)
Een lederen riempje, bedoeld voor het samenhouden van allerhande kabels. Een eenvoudig ontwerp met een vernuftige verbinding tussen ambacht en technologie. Ontstaan als nieuwe toepassing voor restmateriaal van leder, staat duurzaamheid in dit ontwerp centraal. - 2deprijs: Frisbee – Filip Cappoen en Paul Devriendt (resp. °1971, uit Dendermonde en °1984, uit Asse)
Een volledig uit leer vervaardigde frisbee, een ongewone toepassing van het leerambacht en potentiële BKRK-hoogvlieger. Deze frisbee sublimeert een banaal speelgoedartikel tot een luxueus en verfijnd object. Zo het al speelgoed is, dan eerder een exclusieve ‘toy for hipsters’. - 3de prijs: Speelgoedauto – Caroline Gielen (°1979, uit Hasselt)
Een archetype van een auto, volledig gevormd uit leer. De ontwerper slaagde erin om drie modellen speelgoedauto’s te herleiden tot hun essentie. Ambacht op kindermaat. De drie winnaars ontvangen een geldprijs van respectievelijk 1.000, 750 en 500 euro. Alle inzendingen zijn bovendien verzameld in een speciaal magazine dat in Bokrijk te verkrijgen is.
BKRK-producten te koop
Onder de noemer BKRK wil Bokrijk een collectie aan hedendaagse designproducten uitbouwen die refereren aan een ambacht of authentiek productieproces. De BKRK-producten zijn verkrijgbaar in de museumshop in het Openluchtmuseum of op de website www.bokrijk.be, die vanaf mei wordt uitgebreid met een webshop.
Een lederen kaarthouder van ontwerpersduo kuppers&wuytens en twee ‘Do it yourself’-varianten van de geldbuidel zijn de eerste producten die het BKRK-label dragen. Ook het winnende ontwerp zal vanaf 1 mei te koop worden aangeboden (verkoopprijs: 14 euro), evenals een selectie uit de andere inzendingen.
Meer over leer
Voor het vervaardigen van leer zijn dierenhuiden nodig. Na enkele tussenstappen zoals het ontvlezen en ontharen van de huid wordt het leer gelooid; een proces waarbij de eiwitten in de huid onoplosbaar worden gemaakt met behulp van een looizuur. Het is de leerlooier die het leer bewerkt zodat schoen-, zadel-, gareelen tassenmakers er verder mee aan de slag kunnen. De soepelheid van het leer bepaalt het gebruik. Zo vergen de toepassingen in de landbouw voor garelen, zadels en riemen een stevig (tuig)leder, terwijl schoen- en tassenmakers meer soepelheid verlangen.
Leerlooien was hoofdzakelijk een stedelijk ambacht en plattelandsgemeenten waren dus aangewezen op de invoer vanuit steden als Turnhout of Antwerpen. Schoenmakers vond je rond 1750 in vrijwel elk dorp.
Gareelmakers waren er minder, aangenomen wordt dat één gareelmaker meerdere dorpen bediende en landbouwers voor een groot stuk zelf hun garelen konden herstellen.
De ambachten van de zadel- en gareelmakers werden hoofdzakelijk thuis uitgeoefend én van vader op zoon doorgegeven. Het was precisiewerk, want op maat van het dier gemaakt. Dit ambacht bereikte zijn hoogtepunt tussen 1860 en 1950, met zelfs groothandels die specifieke gereedschappen aanboden. Nadien zorgden de mechanisatie en industrialisering van de landbouw voor alternatieven.