Vzw Het Domein Bokrijk lanceert vandaag een nieuw en ambitieus project om het erfgoed, het vakmanschap en de expertise die het Openluchtmuseum rijk is, frisser dan ooit te ontsluiten op maat van de bezoeker van vandaag én morgen. Onder de noemer ‘bokrijk brandmerkt’ wil Bokrijk aloude ambachten en technieken uit het vroegere dagelijkse leven op een innovatieve manier in de kijker zetten via een permanente en belevingsvolle opstelling in een selectie historische huizen geconcentreerd rond het Kempens dorpsplein. Bokrijk trekt zo verder de kaart van het ‘vakmanschap’ en drukt als het ware haar eigen stempel op dit begrip. “Het verleden is geen afgesloten hoofdstuk maar leeft door in de wereld van vandaag en morgen en geeft ons kennis en inzichten”, zegt Igor Philtjens, voorzitter van vzw Het Domein Bokrijk en gedeputeerde van Toerisme, Erfgoed en Cultuur. “Net die actuele blik op onze geschiedenis maakt een essentieel onderdeel uit van dit project. Hiervoor wordt onder meer een samenwerking aangegaan met Bart Lens.”
bokrijk brandmerkt
Vakmanschap, een combinatie van doorgedreven vakkennis en het vermogen om deze kennis al doende in een kwalitatief product om te zetten. Een uniek samengaan van hoofd en handen. Met dit als uitgangspunt selecteerde Bokrijk een longlist van 15 potentiële ambachten die in aanmerking komen om in het project verder uitgediept te worden. Vijf zijn er alvast prioritair naar voren geschoven: bierbrouwen, smeden, malen/bakken, leder bewerken en pottenbakken.
De benaming brandmerken is niet toevallig gekozen. We refereren hiermee naar de oorspronkelijke betekenis ‘een merkteken aanbrengen’, op vee of op kunstwerken, om eigendom of authenticiteit en kwaliteit aan te geven. Maar ook figuurlijk: ‘claimen’ en ‘zijn stempel drukken op’. Een brandmerk getuigt van de fierheid van een maker. Ook Bokrijk is een ‘brand’, een sterk merk.
De geselecteerde ambachten staan allemaal in relatie tot het dagdagelijkse leven en hadden tot doel om in de periode voor de industrialisering in de basisbehoeften van de dorpsgemeenschap te voorzien. Het huidige Openluchtmuseum focust op het rijke culturele, landschappelijke en natuurlijke erfgoed uit Vlaanderen vanaf de 16de eeuw en de geschiedenis van het leven van alledag op het platteland. “Dus wie beter dan Bokrijk kan dit verhaal vertellen, hierbij maximaal gebruik makend van de aanwezige verzameling gebouwen, voorwerpen en dieren én de expertise die de eigen werknemers in de loop der jaren hebben opgebouwd?”, aldus gedeputeerde Philtjens.
In de periode 2016-2018 zullen deze ambachten gaandeweg zichtbaar worden in het Openluchtmuseum, geconcentreerd in het museumgedeelte De Kempen. Het dorp zal als het ware tot leven komen op rond het dorpsplein. De bezoeker – van schoolkind tot meerwaardezoeker – kan via een doorgedreven uitwerking met al zijn zintuigen kennis maken met de verschillende aspecten van traditioneel vakmanschap, de betekenis hiervan in het verleden en de rol vandaag en in de toekomst. Het gaat dus om een vernieuwende presentatie van een bestaande collectie en inhoud berust op historisch correcte en wetenschappelijk onderbouwde informatie. Daar waar het pottenbakken zich nu beperkt tot een demonstratie en workshops voor kinderen, zal je in de toekomst het hele proces van klei tot afgewerkt product kunnen zien, voelen, ruiken en zelf participeren. Hierbij worden, variërend van ambacht tot ambacht, multimedia en hedendaagse technieken ingezet. Aan het begin van de 21ste eeuw zijn beleving en ervaring immers codewoorden geworden.
Hedendaagse blik via curator en designers
Bart Lens is aangesteld als curator van het project ‘bokrijk brandmerkt’. Uit eerdere samenwerkingen is immers gebleken dat de visie van Bart Lens overeenstemt met de richting die Bokrijk uit wil. “Bokrijk is erg belangrijk voor het Vlaamse erfgoed. Tal van eigentijdse ontwerpen, of het nu gaat om architectuur, meubelontwerp of keramiek, stoelen op oude gebruiken en technieken die in Bokrijk schering en inslag zijn”, zegt Bart Lens hier zelf over. ”De toekomst van Bokrijk schuilt erin om de bezoekers vanuit het hier en nu verbanden te laten leggen met het verleden, eerder dan nostalgisch terugblikken op hoe het eens was. Geschiedenis schrijven, in plaats van tonen.” Bart Lens zal in dit project als een adviseur en creatief klankbord meewerken.
Voor het hedendaagse en toekomstige luik wordt per vakmanschap ook beroep gedaan op een toonaangevende hedendaagse designer die dit vakmanschap eigen is. Zij zijn immers ‘de ambachters van nu’ die vanuit hun voeling voor authentieke materialen – die sinds jaar en dag bestaan (ijzer, hout, klei, …) – tal van producten een eigentijdse vorm geven. In heel wat vernieuwende ontwerpen zien we duidelijk die terugkeer naar basistechnieken en basiskennis van weleer. Zo kan in dit voorbeeld van het pottenbakken een kunstenaar met 3D-printing het nieuwe ‘pottenbakken’ illustreren … Of gaat een ontwerper van schoenen of tassen aan de slag met ‘leder bewerken’.
Beleving op internationaal niveau
Het streefdoel is om tegen maart 2018 in totaal tien uitgewerkte ambachten te tonen die een duurzame basis vormen voor het Openluchtmuseum en die continu aangevuld zullen worden om ook in de jaren nadien aantrekkelijk en actueel te blijven. Hierbij aansluitend zal er in één van de grootste schuren in het Openluchtmuseum (Zuienkerke) een centrale hands-on-ruimte ingericht worden waar bezoekers zelf de handen uit de mouwen kunnen steken tijdens workshops en initiaties allerhande. Zo creëren we ‘kindvriendelijk erfgoed’ en worden kinderen reeds op jonge leeftijd warm gemaakt om een vak te leren.
Vertrekkend vanuit deze soorten vakmanschap zal Bokrijk vanaf deze zomer ook inzetten op een eigen label: een lijn afgeleide creatieve producten rond vakmanschap die zowel ter plaatse in de huizen als in de centrale museumshop verkocht zullen worden. Ze zal deze lijn zelf of in samenwerking met designers en productontwikkelaars uitbouwen.
Met dit project is Bokrijk helemaal klaar voor de internationale markt. ‘Cutting edge craftmanship’ is het onderscheidend vermogen waarmee Vlaanderen zich positioneert in het buitenland. Dit Bokrijk-product sluit hier naadloos bij aan. Die internationale positionering is belangrijk want hierdoor verruimt Bokrijk haar markt, verlengt ze de verblijfsduur in Limburg en genereert ze nog meer toeristisch-economisch rendement voor de regio.
Via het project ‘bokrijk brandmerkt’ wil het Openluchtmuseum haar visie op het Vlaams vakmanschap op een innovatieve manier overdragen op de internationale bezoeker van de 21ste eeuw. Vanuit een hedendaags perspectief, gebaseerd op kennis en expertise en met respect voor het verleden en het aanwezige erfgoed. Dit gefaseerd tussen maart 2016 en maart 2018, geconcentreerd in museumdeel De Kempen.