In het Openluchtmuseum van Bokrijk opent vandaag een nieuwe tentoonstelling over De Schuur uit Oorderen. “De schuur werd in 1965 afgebroken in het polderdorp Oorderen, dat plaats moest ruimen voor de uitbreiding van de Antwerpse haven, en steen voor steen naar Bokrijk overgebracht”, zegt gedeputeerde Igor Philtjens, voorzitter van vzw Het Domein Bokrijk. “In deze permanente en multimediale tentoonstelling gaan we dieper in op het verhaal achter dit indrukwekkende bouwwerk en plaatsen we haar in een ruimer economisch en maatschappelijk kader. Zo wil Bokrijk het historische erfgoed op een hedendaagse manier ontsluiten voor het publiek.”
Interactieve museumopstelling
De tentoonstelling reconstrueert het verhaal van het verdwenen polderdorp Oorderen. Er wordt enerzijds dieper ingegaan op de geschiedenis van de eigenlijke schuur en van de dorpsgemeenschap waarin zij zich bevond. Wie waren haar bewoners en welke functie vervulde zij vroeger? Een tweede deel van de tentoonstelling belicht de afbraak van de polderdorpen, de overbrenging van de schuur naar Bokrijk en de uitbreiding van de Antwerpse haven en de ontwikkeling van de industrie in de regio.
Touchscreens geven de bezoeker de mogelijkheid om zich te verdiepen in anekdotes, beeldmateriaal en getuigenissen over deze verschillende aspecten. De gestapelde strobalen op de dorsvloer van weleer zijn vervangen door gestapeld havencontainers. Een trap in de containers brengt je naar een soort uitkijkpost in de nok van de schuur, waar je de dakconstructie van dichtbij kan bewonderen en door middel van een interactief 360°-beeld meer te weten komt over de vroegere indeling van de schuur. Aan de andere zijde bevind je je als het ware in de haven via een waterprojectie op de vloer, het geluid van golven en het uitzicht op de containers. Vul je digitale winkelkarretje met producten die je regelmatig koopt en ontdek hoe (on)afhankelijk je bent van de Antwerpse haven.
Voor de restauratie van de schuur en het vormelijk concept van de tentoonstelling werkte Het Domein Bokrijk samen met architectenbureau Lens°Ass.
Het bewogen verleden van Oorderen
Het polderdorp Oorderen zou reeds in de 12de eeuw bestaan hebben: er is sprake van een hechte dorpsgemeenschap met specifieke gebruiken en gewoontes, een dorpsfanfare, feestelijke optochten en een eigen pastoor… Vandaag de dag bestaat het dorp niet meer. In 1898 werd Oorderen voor het eerst onteigend door de Belgische staat met oog op havenuitbreidingen. Er mocht niets meer worden bijgebouwd of veranderd, enkel herstellingen mochten worden uitgevoerd. In 1929 neemt de stad Antwerpen de onteigeningen over. Maar weer gebeurt er een hele tijd niets. De bewoners blijven hopen en denken dat het er nooit van zal komen. Tot zij in 1965 effectief hun eigendommen moeten verlaten. Het dorp moet wijken voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. In 1967 werd Oorderen definitief ontruimd en werden alle gebouwen afgebroken. Niet alleen Oorderen, ook de polderdorpen Oosterweel, Wilmarsdonk en een gedeelte van Lillo verdwenen voorgoed van de kaart. De tv-serie ‘Terug naar Oosterdonk’ vertelt het verhaal van deze polderdorpen.
De gronden van Oorderen worden onder andere verkocht aan General Motors, die er zijn ‘Plant 2’ gaat bouwen. Zo ook de Berghoeve, de hoeve waar deze schuur deel van uitmaakte. De laatste familie die de Berghoeve bezat en bewoonde is de familie Van Alsenoy. Zij woonde er van 1855 tot 1965. Ook deze familie moest have en goed verlaten voor de havenuitbreidingen en de fabriek van General Motors. Jef van Alsenoy, de laatste bewoner van de Berghoeve, gaat er later zelf ook aan de slag.
De overbrenging van de schuur naar Bokrijk
De Stad Antwerpen schonk in 1965 de schuur aan Bokrijk. De schuur werd afgebroken en steen per steen overgebracht naar het Openluchtmuseum, waar ze werd heropgebouwd en in 1966 werd geopend door de toenmalige Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx. De afbraak en heropbouw gebeurden door de werkmannen van Bokrijk, die in de loop der jaren een behoorlijke kennis van zaken hadden ontwikkeld. In Bokrijk kreeg de schuur een nieuwe functie. De reusachtige ruimte werd onder meer gebruikt om tal van koetsen en karren in onder te brengen.
De komst van de Antwerpse haven
In juli 1956 werd bij wet het Tienjarenplan vastgelegd op basis waarvan de haven van Antwerpen uitgebreid zou worden. Door dit plan werden de geplande onteigeningen van Oorderen en Wilmarsdonk in de praktijk uitgevoerd. De grond van de uitgegraven dokken werd gebruikt voor de ophoging van het aanliggende land dat bedoeld was voor de verwerkingsbedrijven. De havenuitbreiding bood nieuwe mogelijkheden voor de Belgische economie; door de industriegronden rondom de nieuwe dokken te verkopen en te verhuren kwamen vele nationale en internationale bedrijven zich vestigen in Antwerpen. Zo ook General Motors die zijn assemblagefabriek Plant 2 vestigde aan het Churchilldok. Daarnaast bood de Antwerpse haven een treinstation waarlangs afgewerkte producten konden worden getransporteerd. Vandaag de dag omvat de haven van Antwerpen meer dan 900 bedrijven en biedt zij werk aan ca. 86.000 mensen. Daarnaast komt er ook veel import binnen, zoals voeding, kleding en meer.